دوره 1، شماره 1، 1403، صفحات 175 - 191

نویسندگان : معصومه روستا طالب آباد* ¹

چکیده :
از جمله اساسي‌ترين مسئله‌هاي زندگي اجتماعي و فردي انسان، «تمدن» است که بسياري از مسائل سياسي، فرهنگي و ديني بشر در آن اجتماع با آن ارتباط نزديک و تنگاتنگ دارد. ايجاد تمدن بر روي زمين به معناي تحقق‌بخشيدن مسئله جانشيني انسان از سوي خدا در زمين است که امري حياتي و هميشگي و ضروري است. شرط حقيقي و اجتناب‌ناپذير پيشرفت و تکامل انساني چه در بعد فردي و چه اجتماعي، تمدني است که سر منشأ الهي داشته باشد. جامعه، اگر محيطي الهي نباشد، به هيچ وجه نمي‌توان انتظار داشت كه اهداف و آرمان‌هاي الهي براي عموم بشر، محقق شود و انسان‌ها و جامعه انساني به سعادت برسند. براي الهي شدن يک جامعه بايد فردي که از همه جهات شبيه به خدا است جانشين او باشد. در چنين صورتي يک تمدني پديد مي‌آيد که عين تدين است. بر اين اساس اگر کسي خليفه خدا شد، نه تنها خدا، تمام شؤون او را تامين مي‌کند، بلکه تمام کارهاي سودمند را با دست و زبان و فکر و حرکت او انجام مي‌دهد. هر جامعه‌اي براي تنظيم روابط بين افراد خود، نيازمند به قانون است؛ و از جهتي، اگر قانون در اختيار انسان باشد، ممکن است هرکس قانون را متناسب با منافع خود تنظيم کند و چنين امري در جامعه اسلامي خلاف عدالت است؛ پس بايد قانون گذاري، ماورايي وجود داشته باشد که از طريق فرستادگان بشري خود؛ اين قانون را در اختيار ابنا بشر قرار داده، تا عامل مهم و مؤثر در زندگي انسان که موجب آرامش و راهنمايي به سوي سعادت باشد، از طريق ايشان فراهم آيد. اعمال اين قانون نيازمند خليفه و جانشين بودن خدا است. در اين نوشتار پرداختن به اصل خليفه اللهي بودن، خصوصيات و ويژگي‌ها و آثار آن در يک جامعه مورد بررسي قرار گرفته است و اين نتيجه به دست آمد که انسان به عنوان مهمترين عنصر تمدن ساز جامعه بشريت بايد داراي چنين ويژگي عظيمي باشد تا در پرتو اين ويژگي بتواند تمدن الهي را از او انتظار داشت.

کلمات کلیدی :
تمدن، خليفه الله، مباني انسان شناسي، پيامد سياسي، پيامد فرهنگي، پيامد اقتصادي.