دوره 1، شماره 3، 1404، صفحات 134 - 151

نویسندگان : سمیرا میرزایی* ¹

چکیده :
تحولات سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات، شیوه‌های حفاظت و معرفی بافت‌های تاریخی را دستخوش دگرگونی‌های اساسی نموده است. در این میان، بهره‌گیری از جلوه‌های بصری تعاملی همچون واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR)، تورهای مجازی و مدل‌سازی سه‌بعدی، افق‌های جدیدی را برای مستندسازی، آموزش، روایت‌گری و بازاریابی فرهنگی این بافت‌ها در فضای مجازی گشوده است. هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل انتقادی و مروری بر نقش و تأثیر این فناوری‌های نوین در حفاظت هوشمندانه و معرفی گسترده‌تر بافت‌های تاریخی در بستر دیجیتال است؛ به گونه‌ای که هم بر ارتقاء مشارکت و تجربه کاربری تأکید دارد و هم چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی جامعه میراث فرهنگی را تبیین می‌نماید. در راستای این هدف، ابتدا مفاهیم بنیادی مرتبط با بافت‌های تاریخی و فناوری‌های تعاملی مورد واکاوی قرار گرفته و سپس پیشینه مطالعات داخلی و خارجی، همراه با نمونه‌های موفق در ابعاد ملی و بین‌المللی، تجزیه و تحلیل شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که جلوه‌های بصری تعاملی نه تنها امکان دسترسی فراگیر و سریع به آثار ارزشمند تاریخی را برای کاربران جهانی فراهم ساخته، بلکه موجب تعمیق یادگیری، جذب طیف وسیع‌تری از بازدیدکنندگان و تعامل فعال مخاطبان با لایه‌های مختلف روایت تاریخی گردیده است. همچنین، مستندسازی دقیق و بایگانی دیجیتال، آموزش و آگاهی‌رسانی عمومی و تقویت هویت فرهنگی از مهم‌ترین کارکردهای این فناوری‌ها به شمار می‌آید. با این حال، توسعه و پیاده‌سازی این رویکردها با موانعی همچون ضعف زیرساخت‌های فنی، کمبود استانداردهای بومی، چالش‌های حقوقی و اقتصادی، و دغدغه‌های مرتبط با صحت داده‌ها مواجه است. پژوهش حاضر بر ضرورت برنامه‌ریزی جامع برای ارتقاء زیرساخت‌ها، تولید محتوای استاندارد، آموزش نیروی انسانی متخصص و رعایت ملاحظات فرهنگی و حقوقی تأکید می‌نماید. دستاورد این رهیافت‌ها می‌تواند موجب تقویت حفاظت پایدار از میراث تاریخی، افزایش ارتباطات فرهنگی و دسترسی آزاد و عادلانه عموم علاقه‌مندان به بافت‌های اصیل در بستر فضای مجازی شود.

کلمات کلیدی :
جلوه‌های بصری تعاملی، بافت تاریخی، واقعیت مجازی، حفاظت میراث فرهنگی، گردشگری مجازی